01.04.2025

Køva ella kveika royndirnar undirvísingina?

Longu í 1942 skrivaði Inger Merete Nordentoft bókina Opdragelse til demokrati. Beint eftir seinna heimsbardaga gjørdist hon skúlastjóri á Katrinedals skole. Her legði hon stóran dent á, at børnini skuldu læra við tí skjótleikanum, sum tey megna. Frá at hava havt ein skúla, har øll skulu læra við somu ferð, er hon ein av undangongufólkunum til tað, sum vit í dag kenna sum tillagaða undirvísing. Ein áhugaverd kvinna við visjónum.

Um tað eru avleiðingarnar av broytingini, hendan kvinnan legði fyri dagin, er trupult at siga. Men eftir at skúlin broyttist frá at vera uttanatslæra, har øll skulu læra tað sama, uttan at seta spurnartekin við gagnið av hesum, verður skúlin nú á onkran hátt bleytari, við tað, at tað ikki er katekismus og annað, sum skal dugast. Dentur verður ístaðin lagdur á at læra at vera partur av einum demokratiskum samfelag, har øll hava sama virði, og mann leggur seg eftir at læra at viðvirka til samfelagið eftir førimuni.

Hóast hesar broytingar í skúlanum, so hava lærarar fylgt væl við, hvussu næmingarnir mennast. Lærarar hava í skúladegnum havt ymiskar arbeiðshættir, soleiðis at teir kunnu tryggja sær, at næmingarnir mennast fakliga, samstundis, sum tað verður arbeitt við einum góðum, tryggum felagsskapi.

Tað hevur til allar tíðir verið næmingar, ið hava lesi-/skrivi-/rokni-trupulleikar. Lærarar hava tó gjørt sítt besta fyri, at hesir næmingar mennast so væl sum til ber. Vit hava í dag hópin av hjálparamboðum, soleiðis at næmingar hava betri møguleikar at vera partur av undirvísingini. Sjálvandi skulu vit geva næmingum bestu møguligu umstøðurnar.

Broytingarnar seinnu árini hava verið royndir: lesiroyndir, landsroyndir, undanroyndir, próvtøka og PISA. Tað er ongin ivi í, at hesar royndir hava ávirkan á skúladagin og á næmingarnar. Lesiroyndirnar fyrstu skúlaárini sýnast ikki at hava stóra ávirkan á næmingarnar, helst tí at hetta er partur av vanliga skúladegnum. Men í mínum skúla síggi eg hvørt ár næmingar, ið gerast óneyðuga órógvaðir av landsroyndunum. Teir óttast egið avrik og úrslit. Hetta eru 10 og 12 ára gomul børn. Tað, sum órógvar næmingarnar mest, er, at royndirnar í dag ikki eru partur av gerandisdegnum. Hetta eru somu royndir um alt landið. Hetta setir óneyðugt trýst á næmingarnar. Nógv flestu næmingarnir klára royndirnar soleiðis, sum lærarin væntar. Tí vit, sum arbeiða í skúlunum, kenna hesar næmingar. Vit vita, hvør næmingur ávirkast av ekka. Hvør næmingur hevur trupult at arbeiða so skjótt, sum royndinar krevja og so framvegis.

Børn eru spent og áhugað í tí mesta. Tey gleðast um at læra nýtt og tíma væl at arbeiða fjølbroytt. Ongin tímir alt, og allir megna ikki tað sama. Tó hava allir næmingar sínar eginleikar, teir luttaka, mennast og virka eftir førimuni.

Vit hava nú so mikið nógvar royndir av ymiskum slagi í skúlunum, at tað kundi verið áhugavert at kannað, hvørja ávirkan hesar royndirnar hava á einstaka næmingin. Eg loyvi mær at ivast í, um landsroyndir gera undirvísingina og gerandisdagin í skúlanum fjølbroyttari, áhugaverdari og læruríkari. Hjá mær sum náttúru og tøknilærara hevur tað í hvussu er havt øvutan virknað. Royndirnar køva meiri enn tær kveikja í undirvísingini í náttúru og tøkni. Heldur enn at undirvísa til roynd eiga vit at leggja okkum eftir at hava undirvísing, sum mennir skapanar- og granskingarhugin hjá næminginum. Tá mennist næmingurin persónliga og fakliga við tí ferð, sum er passandi hjá næminginum.